มาตรฐานความปลอดภัยที่ควรรู้ในการติดตั้งระบบโซลาร์

ระบบโซลาร์เซลล์ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายทั้งในภาคครัวเรือนและภาคธุรกิจ อย่างไรก็ตาม ความปลอดภัยในการติดตั้งและใช้งานถือเป็นหัวใจสำคัญที่ไม่ควรมองข้าม เพราะระบบโซลาร์เกี่ยวข้องกับไฟฟ้ากระแสตรงแรงดันสูง (DC) ซึ่งมีความเสี่ยงต่อการช็อต ไฟฟ้าลัดวงจร หรือแม้แต่เพลิงไหม้หากติดตั้งไม่ถูกต้อง

เพื่อให้มั่นใจว่าระบบโซลาร์มีความปลอดภัยในการใช้งานในระยะยาว ผู้ติดตั้งและเจ้าของบ้านควรทราบถึงมาตรฐานด้านความปลอดภัยที่เกี่ยวข้อง ซึ่งครอบคลุมตั้งแต่การเลือกอุปกรณ์ การติดตั้งทางกายภาพ ไปจนถึงการตรวจสอบและบำรุงรักษา

1. มาตรฐานการติดตั้งทางไฟฟ้า

• IEC 60364-7-712: เป็นมาตรฐานการติดตั้งระบบไฟฟ้าสำหรับระบบ PV ซึ่งครอบคลุมการเลือกอุปกรณ์ การเดินสาย การป้องกันไฟฟ้ารั่ว และการแยกวงจร
• NEC (National Electrical Code): ใช้กันมากในสหรัฐฯ โดยเฉพาะ NEC 690 ที่เกี่ยวข้องกับระบบ PV โดยเฉพาะ เช่น การป้องกัน overcurrent, DC disconnect, และ rapid shutdown

2. ระบบกราวด์ (Grounding) และการป้องกันไฟฟ้ารั่ว

การต่อลงดินอย่างถูกต้องจะช่วยลดความเสี่ยงจากไฟฟ้าสถิต การลัดวงจร และการกระแทกจากไฟฟ้า การใช้สายกราวด์สำหรับโครงสร้างและอุปกรณ์ทุกชิ้นเป็นสิ่งที่จำเป็น โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีความชื้นสูงหรือมีโอกาสเกิดฟ้าผ่า

3. การเลือกใช้เบรกเกอร์ ฟิวส์ และอุปกรณ์ป้องกัน

• ระบบโซลาร์ควรมีเบรกเกอร์ DC สำหรับป้องกันกระแสเกิน
• ติดตั้งฟิวส์ที่เหมาะสมกับขนาดกระแสที่ไหลในแต่ละสตริงของแผง
• ควรมี Surge Protection Device (SPD) เพื่อป้องกันแรงดันเกินจากฟ้าผ่าหรือแรงดันย้อนกลับจากกริด

4. การติดตั้งคอมไบเนอร์บ็อกซ์ (Combiner Box)

คอมไบเนอร์บ็อกซ์ควรเลือกใช้แบบที่มีมาตรฐานกันน้ำกันฝุ่น เช่น IP65 หรือสูงกว่า รวมถึงใช้วัสดุทนความร้อน ไม่ลามไฟ และมีฉลากกำกับชัดเจน ควรติดตั้งในจุดที่เข้าถึงได้ง่ายแต่ปลอดภัย ไม่โดนฝนโดยตรง

5. การเดินสายและการร้อยท่อ

• สายไฟที่ใช้ในระบบโซลาร์ควรเป็นสาย DC ที่มีฉนวนหนาและทน UV เช่น สาย PV1-F หรือ H1Z2Z2-K
• ร้อยสายผ่านท่อพลาสติกหรือโลหะเพื่อป้องกันความเสียหายจากหนูหรือแสงแดด
• ห้ามเดินสายไฟ DC ร่วมกับสายไฟ AC เพื่อป้องกันการรบกวนทางแม่เหล็กไฟฟ้า

6. ระบบตัดไฟอัตโนมัติ (Rapid Shutdown)

ในระบบที่มีการเชื่อมต่อกับกริด การติดตั้ง Rapid Shutdown เป็นสิ่งที่ควรมี โดยเฉพาะในกรณีฉุกเฉิน เช่น ไฟไหม้ เจ้าหน้าที่สามารถปิดระบบได้อย่างรวดเร็วเพื่อลดความเสี่ยงในการดับเพลิง

7. การเลือกอุปกรณ์ที่มีมาตรฐานรับรอง

• เลือกใช้อุปกรณ์ที่ผ่านการรับรองมาตรฐานสากล เช่น TUV, UL, หรือ CE
• แผงโซลาร์ควรมีมาตรฐาน IEC 61215 และ IEC 61730
• อินเวอร์เตอร์ควรผ่านมาตรฐาน IEC 62109-1 และ 2 ซึ่งเกี่ยวข้องกับความปลอดภัยของอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์พลังงาน

8. การติดตั้งบนหลังคาอย่างปลอดภัย

• ผู้ติดตั้งควรใส่อุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล เช่น เชือกนิรภัย หมวกนิรภัย รองเท้าเซฟตี้
• การเจาะหลังคาต้องใช้ชุดยึดที่เหมาะสมกับวัสดุ ไม่ทำให้หลังคารั่ว
• ติดตั้งโครงสร้างยึดแผงที่ผ่านการคำนวณรับแรงลมและแรงน้ำหนัก

9. การตรวจสอบและบำรุงรักษา

• ตรวจสอบระบบไฟฟ้าและการต่อสายทุก 6–12 เดือน
• เช็กแรงดัน กระแส และประสิทธิภาพผ่าน Monitoring App หรือ Logger
• ล้างแผงโซลาร์เป็นประจำเพื่อลดคราบฝุ่นที่อาจทำให้เกิด Hotspot

10. การอบรมหรือเลือกช่างที่ได้รับการรับรอง

การติดตั้งระบบโซลาร์ไม่ควรทำด้วยตนเองหากไม่มีความรู้หรือประสบการณ์ที่เพียงพอ ควรเลือกใช้ช่างที่ได้รับใบอนุญาตจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น ช่างไฟฟ้าระดับ 1 หรือผ่านการอบรมจากสถาบันพลังงานทดแทน

สรุป: ความปลอดภัยในการติดตั้งระบบโซลาร์เซลล์ไม่ใช่เรื่องที่ควรมองข้าม เพราะอาจส่งผลร้ายแรงทั้งต่อชีวิตและทรัพย์สิน การเลือกใช้อุปกรณ์ที่ผ่านมาตรฐาน การติดตั้งโดยผู้เชี่ยวชาญ และการดูแลรักษาอย่างต่อเนื่อง คือหัวใจสำคัญที่จะทำให้ระบบโซลาร์ของคุณทำงานได้อย่างปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และยั่งยืนในระยะยาว